Хүүхдүүдийнхээ эрүүл мэндийг машины “ходоод”-оос дор үзсээр байх уу?

Томчууд бид төмөр хүлэгтээ тохирох шатахууныг ямар ч үнээр болтугай яаж ийгээд олчихдог хэрнээ алдрай бяцхан үрсийнхээ аманд ямар гээчийн хүнс орж байгааг анзаарахгүй л яваа мэт санагдана. Машины “ходоод” хүү, охины тань эрүүл мэндээс хямдхан баймааргүй. Энэ зорилгоор Авлигатай тэмцэх газар авлигаас урьдчилан сэргийлэх чиг үүргийнхээ хүрээнд зарим ерөнхий боловсролын сургуулийн “Үдийн цай” хөтөлбөрийн хэрэгжилттэй танилцжээ. “Амгалан” цогцолбор, 1, 6, 11, 12, 20, 65 дугаар дунд сургууль, Хэнтий аймгийн 6 дугаар сургууль, Өвөрхангай аймгийн 1, 2 дугаар дунд сургуулиудад уг хөтөлбөрийн хэрэгжилт харилцан адилгүй байна.

“Үдийн цай” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдон Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайд, Эрүүл мэндийн сайд хамтран тушаал баталсан юм байна. Тэр нь тийм ч боловсронгуй журам биш боловч сурагчдын эрүүл хооллолтыг зохицуулах цорын ганц эрх зүйн баримт бичиг. Тиймээс түүхий дутуу гээд хэрэгжүүлэхгүй орхиж боломгүй. Хамгийн наад зах нь сургуулиудын захирлууд хүнсний бүтээгдэхүүн нийлүүлэх аж ахуйн нэгжийг ямар ч сонгон шалгаруулалтгүйгээр ажиллуулдаг нь ашиг сонирхлын зөрчлийг үүсгэж байна. Хэн нэг нь захиралтай танил гэдгээрээ дулдуйдан эрүүл ахуйн наад захын шаардлага хангаагүй хүнсний бүтээгдэхүүн нийлүүлбэл эцсийн дүндээ хохирогч нь бидний үр хүүхдүүд байх болно. Цаашилбал, зориулалтын гал тогоогүй, үдийн цайны цэсийг долоо хоногоор гаргадаггүй, гаргасан ч цэсэнд дурдсан хоолыг өгдөггүй, хоол нь амтгүй, үдийн цай нийлүүлэх гэрээг улирлаар байгуулаагүй гэхчлэн олон зөрчил дутагдлыг илрүүлжээ.

Баянзүрх дүүргийн ерөнхий боловсролын “Амгалан” цогцолбор сургуулийн 1-5 дугаар ангийн 1000 гаруй сурагчийг үдийн цай хөтөлбөрт хамруулж, “Хүнсний бирж ХХК”, “Поликом ” компаниуд үдийн цайгаар үйлчилж байна. Тус сургуулийн удирдлага ямар нэгэн сонгон шалгаруулалтгүйгээр дээрх компаниудыг сонгож гэрээ хийжээ. Ингэхдээ мөнөөхөн журмын заалтыг зөрчиж бүтэн жилийн хугацаагаар гэрээг байгуулсан байв. Тус сургууль нь зориулалтын цайны газаргүй бөгөөд долоо хоногийн даваа, мягмар, лхагва, пүрэв гаригуудад “Хүнсний бирж” ХХК, баасан гаригт “Поликом” компани үдийн цай нийлүүлдэг, нийлүүлж буй хүнсний зүйлийн чанар, хадгалалтад сургуулийн эмч хяналт тавьдаг юм байна. Сонгинохайрхан дүүргийн 65 дугаар сургуулийн хувьд 1100 орчим сурагч үдийн цайг “Болор шоо”, “Монсүү” ХХК, “Том Бат” ХХК, “Атар-Өргөө” ХХК зэрэг байгууллага нийлүүлж байна. Дээрх компаниудтай сургууль гэрээ байгуулан ажиллаж байгаа бөгөөд “Болор Шоо” ХХК сурагчдад халуун хоолоор, бусад байгууллагууд тараг, сүү, гурилан бүтээгдэхүүнээр тус тус үйлчилж байна. “Болор шоо” ХХК нь тус сургуулийн цайны газрыг түрээслэн үйл ажиллагаагаа явуулдаг юм байна. Сүхбаатар дүүргийн 1 дүгээр сургууль үдийн цай нийлүүлэлтийн талаар “Сүү” ХХК, “Атар өргөө” ХХК-тай гурван сараар гэрээ хийж, ямар нэгэн зөрчил, дутагдал илрээгүй тохиолдолд гэрээг сунган ажиллаж байлаа.

Шалгалтад хамрагдсан бүх сургууль үдийн цайнд нийлүүлж буй хүнсний бүтээгдэхүүн эрүүл ахуйн шаардлага хангаж буй эсэх, сурагчдын гарыг угаалгаж буй эсэх, цайг цагт нь олгож буй эсэхэд хяналт тавих хяналтын зөвлөлийг байгуулан ажиллаж байна.

Авлигатай тэмцэх газраас “Үдийн цай” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлыг сайжруулах зорилгоор зарим саналыг гаргаад байна. Үдийн цай бэлтгэх аж ахуйн нэгжийг сонгохдоо дан ганц сургуулийн захирал бие даан шийдвэр гаргадаг нь тэдгээрийг ашиг сонирхлын зөрчилд өртөх магадлалыг өндөрсгөж байна. Тиймээс дүүргийн Нийгмийн хөгжлийн хэлтэс “Үдийн цай” хөтөлбөрийн хүрээнд хоол, хүнсний зүйл нийлүүлэхтэй холбогдох сонгон шалгаруулалтыг хариуцан явуулж, сургуулийн бага ангиудын эцэг, эхийн зөвлөлтэй хамтран аж ахуйн нэгжийг сонгох, харин сургуулийн захирал үдийн цай бэлтгэж буй аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагаанд хяналт тавьж ажиллах талаар холбогдох журамд өөрчлөлт оруулах ёстой гэж Авлигатай тэмцэх газар үзэж байна. Ерөнхийдөө “Үдийн цай” хөтөлбөрт эцэг, эхийн оролцоог нэмэгдүүлэх нь зүйтэй ажээ. Эцэг, эхчүүд сонгон шалгаруулалт болон аж ахуйн нэгжтэй байгуулах гэрээний хугацаа, биелэлтийг хянаж, хуваарь гарган үдийн цай олгох үед байлцах нь болзошгүй эрсдлээс үр хүүхдээ хамгаалж чадах юм. Түүнчлэн сургуулиуд гал тогоогоо аж ахуйн нэгж, байгууллагад түрээслэхгүй байх, хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчдийн дунд хүүхдүүдэд зориулсан эрүүл ахуйн шаардлага хангасан, амт чанар, өнгө үзэмж сайтай шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх уралдаан зарлах саналыг гаргажээ. “Үдийн цай” хөтөлбөрийн хэрэгжилтэд хяналт тавих үүрэгтэй байгууллагууд буюу Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яам, Мэргэжлийн хяналтын газар болон эрүүл мэндийн байгууллагууд иргэдээс гаргаж байгаа гомдол, мэдээллийг хүлээн авах хэлбэрээ хялбарчлах, үдийн цайны чанар, орц, нэр төрлийн талаар ямар сэтгэгдэлтэй байгаа талаар сурагчдаас санал авах хайрцаг ажиллуулах, ирсэн саналуудыг судлан, дүн шинжилгээ хийж, дараагийн долоо хоногийн цэс зохиохдоо харгалзах зэргээр ажиллах шаардлагатай байгааг Авлигатай тэмцэх газраас Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яаманд санал болгон хүргүүлжээ.